HÜMANİZMİN MANASI

İnsanın şahsiyetini alçaltan, onu eşyayla bir tutan her şey gayri insanidir. Bu itibarla, insanın yaptıklarından mesul olduğunu tespit etmek ve onu bu yüzden cezalandırmak insanidir; ondan pişmanlık duymasını, tutumunu değiştirmesini, “uslanmasını” istemek ve onu bağışlamak da gayri insanidir. İnsanları kanaatleri yüzünden takibata uğratmak, kanaatlerinden vazgeçmelerini talep etmekten daha insanidir. Binaenaleyh insani olan cezalar bulunduğu gibi, son derece gayri insani bağışlamalar da vardır. Engizisyoncular insanın ruhunu kurtarmak üzere bedeni yaktıklarını iddia ediyorlardı. Modern enkizitörler ise tam tersine, beden için ruhu “yakıyorlar”. İnsanı üretici ve tüketici fonksiyonuna indirgemek, her insana üretim ve tüketimde bir yer temin edilse bile, hümanizmi değil dehümanizasyonu teşkil eder. İnsanları zorla terbiye etmek, bu sayede “iyi” ve disiplinli yurttaşlar haline gelseler bile gayri insani bir tutumdur.

*Bu metin Aliya İzzetbegoviç‘in Doğu Batı Arasında İslam kitabının Klasik Yayınları 31. baskısı 81. sayfasından alıntılanmıştır.